Dialectische spanningsreductie
Een tegenstelling is een polariteit. De ene pool is het tegenovergestelde van de andere. Als de relatie tussen de polen een conflictueus karakter heeft, dan kan de tegenstelling opgelost worden volgens het model van de 'dialectische spanningsreductie'. De relatie tussen de polen moet dan een zekere noodzaak of neiging tot tijdelijkheid in zich hebben.
Dialectiek
Dialectisch redeneren betekent, poneren dat A A is, dat A niet-A is en dat beide oordelen tegelijkertijd waar zijn. Hoewel de polen tegengesteld zijn, zijn ze beide waardevol.
Bij dialectische spanningsreductie wordt de tegenstelling opgeheven via een creatieve omslag naar een hoger niveau, zonder dat een van de polen geweld wordt aangedaan. Er wordt aan de polen volledig recht gedaan.
Theo zegt: "Dat is kunst". Anton zegt: Dat is geen kunst". Sientje zegt: "Ik vind het mooi".
Tegenstelling
De tegenstelling ontstaat met het ontstaan van twee polen die verder uit elkaar groeien. Op een gegeven moment ontstaan verschillende mogelijkheden. Zo kan er een langere tijd niets gebeuren. Het is verder mogelijk dat de relatie verbroken wordt, dan is de tegenstelling opgelost. Maar het is ook mogelijk dat er een entropisch proces of een proces van dialectische spanningsreductie plaatsvindt. Het doel van de laatste twee mogelijkheden is het opheffen van de spanning tussen de polen.
Bij een entropisch proces is er geen omslagpunt, de afstand tussen de polen vermindert, de spanning wordt minder.
Bij dialectische spanningsreductie wordt de afstand niet minder maar er ontstaat iets nieuws. Door het nieuwe is de spanning weg en daardoor ook de polariteit.
Het entropisch proces verloopt vanzelf, bij dialectische spanningsreductie is creatief handelen noodzakelijk.
Het entropisch proces is ééndimensionaal. Het beëindigen van een conflict door een compromis is tweedimensionaal. Het proces van dialectische spanningsreductie is driedimensionaal.
Formuleren
Om te beginnen moet een tegenstelling erkent of herkent worden. Dat is een menselijke activiteit die zich 'in gedachten' afspeelt. Het gaat dus om een manier van formuleren, het gaat om 'in taal' omzetten. Je mag zelf weten wat je als 'tegenstelling' wilt zien; je mag zelf bepalen wat je als polen formuleert.
Het 'in taal omzetten' kan achteraf gebeuren. Je herkent dan een proces.
Het formuleren kan ook vooraf gebeuren. Dat is meer een vorm van 'erkennen'. Je voorziet een polariteit. Een bijzondere vorm van voorzien is het 'plannen' van een proces. Bij 'plannen' zijn de polen van de tegenstelling het 'nu' en het 'dan'. Je voorziet een verandering in de toekomst.
Intentiemodel
Er vindt geen verandering plaats alleen doordat je iets bedenkt. Voor een verandering is een activiteit nodig. De activiteit die nodig is, wil van 'dialectische spanningsreductie' sprake zijn, kenmerkt zich door creativiteit. Je moet iets nieuws verzinnen en ook uitvoeren. Het gaat daarbij niet om de polen, maar om de spanning tussen de polen. Als de spanning weg is, bestaat de polariteit niet meer.
Het vinden van de juiste activiteit verloopt volgens het intentiemodel. Waarop het uitloopt voorzie je meestal niet, het resultaat is vaak verrassend.
Er is wel het abstracte doel van het opheffen van de tegenstelling, maar hoe dat concreet moet en wat de concrete oplossing is zie je in het begin niet, of slechts heel vaag.
De twee polen hebben iets gemeenschappelijks. Ze hebben iets dat hen samen verbindt. Het is de kunst om op grond van 'dat gezamenlijke' iets te ontwikkelen dat de verschillen overbrugt.