Doen door niet-doen
Niet-doen is niet hetzelfde als niets doen. Het verschil is makkelijk uit te leggen, maar moeilijk te begrijpen. Laat me eerst de niet-doen kant uitleggen.
Als ik de letter 'A' schrijf, op wit papier met een zwarte pen, dan heb ik twee dingen nodig: wit en zwart. We zien de letter 'A' dankzij twee kleuren. Welke kleur is belangrijker? Je zou kunnen zeggen: “de witte kleur”, omdat er op het papier meer wit dan zwart is. Maar dat is onzin. De een is niet belangrijker dan de ander: zonder een van beide kun je de letter niet lezen.
Dat is hetzelfde met alles: iets kan alleen bestaan bij de gratie van het niet is. Als alles rondom je niet bestaat, dan besta jij niet.
Op dezelfde manier kan 'doen' niet zonder 'niet-doen'. Beiden bestaan op hetzelfde moment. Niets doen is niets: niet doen en niet niet-doen.
Het effect van niets doen is niets. Het effect van niet-doen kan enorm zijn.
Als niets doen = 0 en doen = 3, dan is niets-doen = -3.
Doen door niet-doen is een creatieve activiteit. Als je doet door niet-doen, verander je iets, niet door te doen, maar door niet-doen. Je maakt de letter 'A' leesbaar door wit te zijn.
Een chirurg doet door in een lichaam te snijden, bijvoorbeeld bij een versleten heup. Een huisarts kan soms behulpzaam zijn door niet-doen. In het geval van de versleten heup kan hij adviseren veel te bewegen, of naar een fysiotherapeut te gaan, of naar een chirurg. Maar hijzelf doet niet-doen. Als de patiënt de spreekkamer verlaat, is er niets aan de heup gebeurd. De huisarts is niet-doende aan de heup zelf. Dat wil niet zeggen dat hij niets deed.
Vele duizenden eeuwen gelegen verkondigde de Aziatische filosoof Lao Zi reeds:
'Dus doe niet-doen;
door niet-doen zal niets ongedaan blijven.'
Dit is de grote uitdaging voor iedereen die goed wil doen voor andere mensen: doen door niet-doen, niet door iets te doen. Niet-doen laat de volle verantwoordelijkheid bij de ander, iets doen voor hem ontneemt hem de verantwoordelijkheid om het zelf te doen. Na een tijdje doet hij niets meer.
Dertig spaken steken samen in één naaf,
maar het wiel functioneert dankzij het naafgat.
Klei wordt gebakken om een pot te maken,
maar de functie van de pot zit in de lege capaciteit.
We maken een huis met openingen voor deuren en ramen,
en door die lege plekken wordt het huis bruikbaar.
Voorwaar: het gebruiken van wat er is
wordt pas mogelijk dankzij dat wat er niet is.
Uit: Lao Zi, Het boek van de Tao en de innerlijke kracht. Vertaling: Kristofer Schipper.
Een aalmoes geven aan een bedelaar is 'doen'. Niets geven en doorlopen is niets doen. Met hem in gesprek gaan kan een vorm van niet-doen zijn.
Socrates was een meester in het niet-doen: de juiste vraag stellen (niet-doen) en de ander het antwoord laten vinden. Zoals een vroedvrouw niet zelf baart.
Ontwikkelingswerk behoort een vorm van niet-doen te zijn.