Mecenas
Ik had er nog nooit van gehoord: mecenas. Volgens Wikipedia is dat een patroon of beschermheer van kunstenaars, geleerden of sporters. De mecenas voorziet hen van de financiële middelen voor hun levensonderhoud. Ik kwam het woord tegen in verband met de noodzaak voor musea om in hun eigen middelen te moeten voorzien. Een mecenas koopt dan bijvoorbeeld een schilderij op advies van het museum en schenkt dat vervolgens. Een andere mogelijkheid is dat de mecenas geld geeft waar het museum vrij over kan beschikken. Iets dergelijks gebeurt in de VS, geloof ik, ook voor onderwijsinstellingen of voor het financieren van onderzoek.
Vrije besteding
Een mecenas wil er financieel niet beter van worden, wat bij sponsoring wel een bijgedachte is. Een mecenas is dus een rijk persoon die geld genoeg heeft om ruimhartig te zijn en het plezierig vindt om door middel van zijn support ergens bij betrokken te zijn. Soms verlangt een mecenas naamsvermelding. Niet helemaal belangeloos dus, maar wat belangrijk is: een echte mecenas laat de begunstigde volledig vrij in het realiseren van het resultaat. Een mecenas stelt geen voorwaarden maar vertrouwd er op dat zijn geld goed besteed wordt.
Waarom dit mijn belangstelling trok? Ik vroeg me af of dit iets zou zijn om fondsen voor ontwikkelingswerk te verkrijgen. Ik ken geen mecenas die ontwikkelingswerk steunt. Ik ken wel een aantal mensen die met eigen geld een stichting financieren om daarmee zelf projecten in ontwikkelingslanden te financieren. Of het hier om een mecenas gaat is nog maar de vraag. Zodra de 'mecenas' invloed wil hebben op wat er gebeurt, is er geen sprake van mecenaat, maar van neo-neokolonialisme.
Neo-neokolonialisme
Laat me eerst zeggen wat ik onder neo-neokolonialisme versta. Een neo-neokolonialist wil wat doen om een betere wereld voor de kansarme mensen te creëren. Wat je dan vaak ziet is dat ze iets bedenken en vervolgens geld beschikbaar stellen om het te verwezenlijken.Waarom dit een vorm van kolonialisme is? Omdat de kolonialist het bedenkt en bepaalt wat er gebeurt. Dat is een belangrijk kenmerk van kolonialisme. Ook in eerdere fasen van het kolonialisme bepaalden westerse mensen de situatie en veranderden die naar eigen inzicht.
Vrijstellen
Een echte mecenas bepaalt niet zelf hoe het geld besteed wordt. Een echte mecenas 'stelt vrij'. Zoals dat gebeurt in een bedrijf, waarbij iemand 'tijd vrij' krijgt om vakbondswerk te doen of om in een medezeggenschapsraad te zitten. De werkgever bemoeit zich dan op geen enkele manier met de werkzaamheden of meningen of opvattingen van de 'vrijgestelde'. Wetenschappers die fundamenteel onderzoek doen en welzijnswerkers die de belangen van cliënten behartigen, zijn andere voorbeelden.
Ontwikkelingswerk
Een echte mecenas weet, dat zijn beschermeling het beter weet dan hijzelf en hij geeft hem alle ruimte om te doen wat hij nodig acht. Als het om ontwikkelingswerk gaat, weet de mecenas dat de mensen in het ontwikkelingsland beter weten wat nodig is dan hij en hij geeft hen de gelegenheid om zelf oplossingen te vinden en projecten te creëren.
Hij vraagt geen verantwoording van de uitgaven. Dat heeft overigens geen enkele zin. Het geeft de mecenas hoogstens een gevoel van zekerheid. Die zekerheid is nergens op gebaseerd, want een kwaadwillende ontvanger van ontwikkelingsgelden, kan op eenvoudige wijze zorgen voor verantwoordende documenten (nota's, bonnetjes, foto's, enz.). Er wordt dus hoogstens een schijnzekerheid gecreëerd. De kunst is om de juiste protégé (project, partner) te kiezen.
Het is respectloos om eigen kennis en opvattingen beter te vinden; het is arrogant de eigen verworvenheden en westerse cultuur als voorbeeld te nemen en te prevaleren boven die in het ontwikkelingsland. Als een mecenas ontwikkelingswerk wil doen, dan maakt hij mogelijk, maar bemoeit zich niet met de vraag wat mogelijk gemaakt moet worden.