Herman Hümmels
Home

Je best doen

Jij bestaat; je kunt er maar beter het beste van van maken. Voor-mij wil dit zeggen dat ik een zinvol leven wil leiden. Ik wil iets betekenen en een bijdrage leveren aan mijn omgeving. Dat moet wel, want zonder omgeving kan ik niet bestaan. Hier ligt een grondslag van mijn dialectische model: ik verhoud mij tot mijn omgeving. (Zie mijn boek ‘Bestaan begrijpen’.) Dit is een actieve verhouding, ze verandert constant, is nooit hetzelfde. Wij hebben als mens invloed op die verhouding doordat wij veranderen. Door ons toedoen veranderen we ook de omgeving waarin we leven.

Je maakt je bestaan hier op aarde zinvol door je best te doen. ‘Je best doen’ houdt in dat je iets nastreeft, je wilt iets bereiken, voor jezelf en voor je omgeving. Daarmee is nog niet gezegd wat je het beste kunt doen. Welk doel streef je na? Dat kan een goed doel zijn of een fout doel. Als je dit onderscheid maakt discrimineer je jouw handelen. Jij kiest om iets te doen en dus om iets anders niet te doen. Wat je wel doet beschouw je beter, als ‘goed’ om te doen. Wat is goed en wat is fout?

Als je iets op de juiste manier doet, is de kans het grootst dat je bereikt wat jij je voornam. Iets op de juiste manier doen wil nog niet zeggen dat het ook het beste is om te doen. Juist doen is iets anders dan goed doen. Als je op de juiste manier inbreekt is de kans het grootst om een buit te pakken te krijgen, maar is het ook ‘goed’ om te stelen? Wie bepaalt dat en op grond waarvan? Dit is een morele kwestie. Moraal gaat over de vraag wat goed en wat fout is om te doen.

Jij bent de enige die verantwoordelijk is voor wat je doet. Daar ga ik van uit. In China denken ze daar anders over. Daar maakt de staat uit wat goed en wat fout is. In Saoedi-Arabië maken de religieuze leiders de dienst uit. De machthebbers in die landen vinden dat zij verantwoordelijk zijn voor wat hun onderdanen hebben te doen. Veel Chinezen en Arabieren weten niet beter of kiezen voor dit uitgangspunt, en gaan daarin mee. Dat is het verschil tussen mensen die een gemeenschapscultuur (China) en die een persoonscultuur (het Westen) aanhangen. De keuze lijkt arbitrair, ze wordt echter door mensen gemaakt. Ik zie niet in hoe een groep of groepering (of een landsbestuur) kan kiezen: groepen en groeperingen hebben geen Bewustzijn en kunnen dus niet discrimineren. Hier speelt het verschil tussen het micro- en het macroniveau een rol: het Bewustzijn is gekoppelt aan personen en niet aan suprasystemen. Een groep of groepering kan niet denken.

Als jij in principieel de enige bent die kan bepalen wat voor-jou goed is om te doen, dan zit je met een probleem, want hoe bepaal je dat? Op grond waarvan? En is zo’n grond voor-jou wel beschikbaar? Of sta je met lege handen? Ogenschijnlijk wel. Maar je hebt hebt een gevoel, en je hebt jouw intuïtie. Bovendien kun je nadenken en je creativiteit gebruiken. Je bent een tweedimensionaliteit, maar ook een driedimensionaliteit. Dit biedt mogelijkheden. Je hebt op jouw tweedimensionale niveau een natuurlijke behoefte om goed voor jezelf te zorgen, maar je weet ook dat je het zonder anderen maar met moeite alleen zult uithouden. Hieruit zijn een aantal zaken af te leiden die aangeven wat goed is om te doen en wat je maar beter kunt nalaten. Als je niet eet ga je dood. Als niemand zich zou voortplanten zou het snel afgelopen zijn met de mensheid en zouden er geen driedimensionaliteiten meer bestaan. Dit zou een stap terug zijn in de evolutionaire ontwikkeling. Ik ga er van uit dat dit niemands bedoeling is.

Als het gaat om behoeften die op het driedimensionale vlak spelen, op het derde meta-evolutieniveau, wordt het moeilijker. Dan gaat het niet meer om de ontwikkeling van de mensen-als-soort, maar om de individuele ontwikkelingen. En omdat de Potenties van mensen verschillen, is hier weinig algemeens en voor iedereen geldend over te zeggen. Dat is wel mogelijk als het om het voortbestaan van de menselijke soort gaat (tweede dimensie). Je kunt dan een aantal basisbehoeften benoemen waaraan zonder meer voldaan moet worden. Dit zou je een ‘recht’ kunnen noemen: iedereen heeft recht op het kunnen bevredigen van zijn basisbehoeften. Het gaat dan om zaken als zekerheid en veiligheid. In de westerse persoonsculturen vindt men dat men ook ten aanzien van sommige driedimensionale behoeften rechten, maar ook plichten heeft. Die gelden zowel op het persoonlijke vlak als op het tussen-menselijke vlak. Het gaat dan om eigenheid: het recht om eigen Potenties te ontwikkelen en de plicht om ook anderen hiertoe in de gelegenheid te stellen. Ik heb dit samengevat in een gulden regel (zie mijn boek ‘Menswaardige maatschappij’):
  • Respecteer en ondersteun de basisbehoeften van anderen en draag bij aan de totstandkoming respectievelijk handhaving van een maatschappij waarin iedereen in zijn basisbehoeften kan voorzien.
Dit is de basisregel die ik gebruik als ‘plicht’ om te bepalen of ik goed handel. Is dit niet in strijd met de noodzaak om goed voor jezelf te zorgen? Anderen respecteren en hun basisbehoeften ondersteunen is op zich niet in strijd met een zelfzorgplicht. Respecteren kost niets, aan ondersteunen hangt echter wel een prijskaartje. Eten moet je in onze westerse maatschappij kopen. Geld geven aan anderen kun je niet onbeperkt doen, want dan houd je niets voor jezelf over. ‘Ondersteunen’ wil echter niet zeggen dat je alles wat je hebt moet weggeven.
Een synoniem van ‘ondersteunen’ is ‘helpen’. En helpen wil zeggen: iets voor een ander doen dat hij zelf niet doet. Helpen doe je ‘naar vermogen’, en alleen als het nodig is.
Wat je zelf en voor jezelf niet kunt doen, kun je ook voor een ander niet doen. Dit is een gevolg van ‘aardse beperkingen’. Als ik drie dagen niet gegeten heb, en ik vind een stuk brood, dan kan het zijn dat ik het aan mijn kind geef, maar ik zal het niet aan een wildvreemde geven. Dit heeft, naast een persoonlijke behoeften-kant ook een maatschappelijke kant. Op dit soort zaken zal in Stukjes in de categorie ‘Maatschappijvisie’ (zie de Home-pagina) nader ingaan.

De gulden regel betreft ogenschijnlijk alleen hoe jij je ten opzichte van anderen moet verhouden. Impliciet zegt het echter ook iets over jezelf. Jij bent namelijk degene die er voor kiest om volgens een dergelijke regel te leven. Je kunt ook een andere keuze maken. Wat is de zin van een dergelijke keuze? Kun je niet beter een egoïstischer keuze maken. Waarom zou je je druk maken over anderen?

Alle religies hebben hun antwoord klaar op dit soort vragen. Ze spiegelen je een soort hemel voor, als je voldoet aan de regels die zo’n geloof voorschrijft. Dat kan een stoel dicht bij God zijn of een toestand van eeuwig geluk. Deze beloften zijn uitsluitend gebaseerd op door mensen geschreven teksten en op door vertegenwoordigers van aardse instituten (kerken) uitgevaardigde opdrachten. Je kunt zo’n wetgeving volgen, maar uiteindelijk ben jij degene die kiest en voor je keuze verantwoordelijk is. Uiteindelijk sta je er alleen voor.
Je kunt een neoliberaal uitgangspunt kiezen, dat wil zeggen dat je volledig vrij bent in wat kiest, zolang je maar geen schade toebrengt aan iemand anders. De plicht om je te ontfermen over anderen-in-nood ontbreekt dan. Hulp bieden aan anderen is dan niet nodig. Dit is geen natuurlijke reactie. Mensen hebben de neiging om te hulp te schieten als iemand in hun buurt iets overkomt. Aan de andere kant van het spectrum aan keuzemogelijkheden staat de volledige zelfopoffering. Dat zie je ogenschijnlijk in sommige kloostergemeenschappen. Dit gaat ten koste van de ontwikkeling van de eigen Potenties. Ook dit is tegennatuurlijk, want alles wijst in de natuur in de richting van zelfontplooiing.

De gulden regel stelt een bandbreedte vast van waarden en normen die goed zijn om na te streven: respecteer het anders-zijn van anderen (het is hun keuze); help (ondersteun) behoeftigen (als iemand niet beschikt over zijn basisbehoeften is hij hulpbehoevend). Draag bij aan samenwerkingsverbanden (maatschappij) die er op gericht zijn om iedereen van basisbehoeften te voorzien.
Dit is een keuze die je kunt maken.

De gulden regel maakt zelfhandhaving mogelijk. Deze meest algemene behoefte omvat zowel de behoefte aan basisvoorzieningen als de behoefte aan zelfontplooiing. Uiteindelijk gaat om de ontplooiing van de persoonlijke Potenties. Daarin speelt ieder-voor-zich een eigen rol. Door een keuze te maken en uit te voeren zorg je voor de manifestatie van een Potentie. Zo bezien is ‘bewust kiezen’ het beste wat je kunt doen. Je doet je best — en dit is goed — door die keuze op de juiste manier uit te voeren.

Home   Voor reacties: Prikbord Maatschappijvisie