Voedselbank
In Trouw van maandag 21 november 2011 stond een aardig artikel onder de naam: 'Voedselbank maakt afhankelijk en helpt niemand uit de goot'. De reactie van 'Piet B.' was interessant en bracht veel commotie teweeg:
 Omdat mijn uitkering te laag is om in mijn behoeften te voorzien zou ik niet meer mogen roken, geen biertje meer mogen drinken, geen auto mogen rijden, mag mijn dochter geen scooter, mijn zoon geen laptop enzovoort. Ik heb, samen met mijn partner gekozen voor een uitkering. Ben verder niemand tot last en verdring ook niemand op de arbeidsmarkt. Jammer dat ik naar de voedselbank moet om te kunnen eten.
Sommigen werden boos, anderen dachten dat het fake was en bedoeld om te stangen, of om de discussie aan te wakkeren. Wie zal het zeggen. Soms lijkt iets wat het niet is. Misschien is 'Piet' Piet niet.
Je kunt van dergelijke reacties iets vinden, maar belangrijker is dat er voedselbanken zijn. Het gaat natuurlijk ook om het effect dat ze hebben, of om het gebruik of misbruik. Maar vooral belangrijk is de reden van bestaan. We leven kennelijk in een maatschappij waarin van voedselbanken gebruik gemaakt wordt.
Voedselbanken zijn bedoeld:
- om verspilling van voedingswaren tegen te gaan en
- om voedsel uit te reiken aan mensen die onder een bestaansminimum leven.
We leven in een maatschappij waarin voedsel verspild wordt, daarover wil ik het hier verder niet hebben. Het andere punt is ingewikkelder.
Dat er zoiets is als een bestaansminimum, is duidelijk. Als je te weinig eet ga je dood. Maar om een menswaardig bestaan te kunnen leven heb je meer nodig dan alleen voedingsmiddelen. Waar ligt de grens? Die grens wordt ook wel 'armoedegrens' genoemd.
Een 'armoedegrens' betekent in Nepal iets anders dan in Nederland. Wat 'een menswaardig bestaan' is, is onder andere afhankelijk van de sociale omgeving waarin je verkeert. De armoedegrens is een subjectief begrip. Ik ga uit van de vraag:
beschik je over voldoende middelen,
zodat je je - in de ogen van anderen -
gelukkig en tevreden zou kunnen voelen?
Je maakt dus niet zelf uit of je arm bent, zoals 'Piet B.' wel doet.
'Arm zijn' is geen individuele eigenschap, zoals veel mensen denken. Het is een systeemeigenschap (een eigenschap van de gemeenschap waarvan het individu lid is). Iemand die in Nederland arm is, kan in Nepal rijk zijn.
De leden van menselijke systemen hebben de neiging om voor elkaar te zorgen. De Nepalese samenleving is heel erg gebaseerd op familiesystemen. De leden van een familie zorgen ervoor dat iemand die het even iets minder heeft, geholpen wordt; leden die minder goed voor zichzelf kunnen opkomen worden geholpen. In Nederland is die taak grotendeels overgenomen door de overheid.
Maar als het systeem in omstandigheden komt te verkeren waarin het dreigt ten onder te gaan, dan worden vaak zwakkere broeders uitgestoten (bijvoorbeeld worden kinderen verkocht - andere oplossingen zijn kinderarbeid, prostitutie, enzovoort). In Nederland ontstaat in moeilijker tijden de neiging om bepaalde bevolkingsgroepen als oorzaak van de ellende aan te wijzen en uit te stoten.
Armoede is een systeemprobleem en kan dus alleen maar op systeemniveau worden aangepakt. Sociale voorzieningen zijn een voorbeeld. Deze voorzieningen zijn voor de meeste mensen voldoende om een menswaardig bestaan te leiden. Maar er blijven mensen buiten de boot vallen. Door eigen schuld, maar meestal door bijzondere omstandigheden. Voor hen zijn er voorzieningen als verslaafdenzorg, daklozenzorg, gaarkeukens, voedselbanken.
Maakt een voedselbank afhankelijk? Dat hangt af van de aanvullende maatregelen die getroffen worden, want simpelweg voedsel uitdelen kan afhankelijk maken. Mensen als 'Piet B.' zouden geen kans moeten krijgen. Het systeem - in dit geval de voedselbank - schiet dan tekort.
Het systeem 'Nederland' schiet tekort als de voedselbanken niet de middelen krijgen voor die aanvullende maatregelen.
_____________
Naschrift 1. Over de aard van de 'aanvullende maatregelen' doe ik hier geen uitspraak. In elk individueel geval zou onderzocht moeten worden wat de reden is dat men van de voedselbank gebruik maakt. Er moeten vervolgens maatregelen getroffen worden om de oorzaak op te heffen. In veel gevallen gebeurt dit in de praktijk ook.
_____________
Naschrift 2. Gestelde vraag: Maar waarom zou Piet B geen kans mogen krijgen? Omdat hij beweert er zelf voor te kiezen?
Antwoord: Omdat armoede een systeemprobleem is en als zodanig uit de weg geruimd moet worden. Armoede zegt iets over de gemeenschap waartoe het individu behoort en moet door de gemeenschap opgelost worden. En omdat voedselbanken opgericht zijn voor mensen die buiten hun schuld om beneden de armoedegrens moeten leven. Piet B. mag kiezen wat hij wil, maar moet dan ook zelf de consequenties dragen.
|