Twee petten
 Vanaf de Franse revolutie werd belangenverstrengeling doorbroken door wetgeving, uitvoering en rechtspreking te scheiden en door verschillende instituties te laten uitvoeren - scheiding der machten. Dat was een belangrijke stap in de richting van een betere wereld. Nu dit proces - althans in de westerse wereld - behoorlijk is uitgekristalliseerd, wordt het tijd om een volgende stap te maken.
Het wordt steeds duidelijker dat een aantal foute belangenverbindingen problemen opleveren. Denk aan de banken, de zorgverzekeringen en het ontwikkelingswerk.
 Banken hebben een functie als tussenpersoon bij geldtransacties. Hierbij wordt een commerciële doelstelling nagestreefd, d.w.z.: het belang van de bank staat voorop. Daarnaast vervullen banken een adviserende functie. Hierbij dient het belang van de klant voorop te staan. Deze twee belangen conflicteren als ze vanuit dezelfde instelling uitgevoerd worden. Een bank zit tegenwoordig met twee petten op.
Systeembanken dienen 'het algemeen belang ' na te streven. 'Algemeen belang' is strijdig met commercieel belang. Je kunt geen twee heren dienen.
Pas geleden zijn de accountants in het nieuws geweest. Ook hier was sprake van de belangentegenstelling tussen de kernfunctie en het advieswerk.
 Iets dergelijks speelt zich af bij de zorgverzekeringen. Een verzekering sluit je af als een risico te groot is om zelf te dragen. De zorgverzekeringen bepalen tegenwoordig welk merk medicijn ze vergoeden en in welk ziekenhuis je behandeld mag worden. Dit heeft niets met de verzekeringsfunctie te maken. Schoenmaker, blijf bij je leest. Ook hier is sprake van conflicterende belangen. Als een zorgverzekeraar zich met gezondheid gaat bemoeien, zal dit altijd gebeuren vanuit een commercieel belang. Dat conflicteert met het belang van de verzekeringsnemer: de een wil de beste en zo veel mogelijk zorg verkrijgen, de ander wil zo weinig mogelijk betalen.
Ook in het ontwikkelingswerk is vaak sprake van tegenstrijdige belangen. Ontwikkelingswerk moet in het belang van de armsten in ontwikkelingslanden plaats vinden.
 De overheids-ontwikkelingssamenwerking is er vaak op gericht om er zelf (ook) beter van te worden (neo-kolonialisme). Individuen die ontwikkelingswerk doen hebben niet altijd zuivere motieven.
Extreme voorbeelden zijn de pedofielen die kinderhuizen runnen, soms met steun van - ook Nederlandse - ontwikkelingsorganisaties. Het is te makkelijk om 'aan ontwikkelingswerk te doen'. De naïviteit en goedgelovigheid van sommige 'goede doelen organisaties' is groot.
Maar ook goedbedoelende particulieren die met eigen geld projecten opzetten in het buitenland, slaan soms de plank finaal mis. Dat gebeurt zodra zo zich met de gang van zaken ter plekke gaan bemoeien. Zodra dit gebeurt zijn ze eigen belangen (ideeën, wensen, gevoelens, goede naam) aan 't nastreven. En dat is niet de bedoeling van ontwikkelingswerk.
 Als geldgebrek het probleem is in het ontwikkelingsland, dan dient men zich te beperken tot het verstrekken van geld, eventueel in de vorm van een lening. Vooraf kun je beoordelen of je het doel onderschrijft, maar verder moet je de uitvoering aan de mensen in het ontwikkelingsland zelf overlaten.
Als kennistekort het probleem is, dan dien je je te beperken tot het overdragen van de gevraagde kennis. Wat ze er vervolgens mee doen, is aan hen.
Vaak worden zaken overgenomen die de mensen in het ontwikkelingsland zelf ook wel kunnen: websites bouwen, een schoolgebouw ontwerpen, een financieel systeem invoeren. Het gaat misschien niet zoals we dat in het westen gewend zijn, maar ze moeten de kans krijgen om hun eigen fouten te maken. Alleen dan komen ze een stap verder.
Conflicterende belangen zijn de oorzaak van een foute gang van zaken. Dit kan alleen tegengegaan worden als op het juiste systeemniveau (overheid) maatregelen getroffen worden. De betrokkenen zelf zullen die maatregelen zelf niet treffen.
|