Schuldencrisis? (november 2011)
Er is iets fout gegaan, te grote risico's genomen. Door banken, door regeringen. De banken konden hun gang gaan omdat ze wisten dat ze 'gered' zouden worden door de overheden. Dat was voor hen een Wild West situatie; ze hebben van hun vrijheid gebruik gemaakt.
De westerse maatschappij is gebouwd op het principe van 'risico's nemen'. Ondernemingen kunnen niet worden opgezet zonder leningen bij een bank of via een persoonlijke investering. Hetzelfde geld voor het op de markt brengen van een nieuw product. Zo'n investering is risicovol. Het is nooit zeker of de nieuwe onderneming succesvol zal zijn.
 Voor overheden geldt hetzelfde. Ze zorgen ervoor dat hun gemeenschap succesvol is binnen het geheel van andere maatschappijen en ten behoeve van de eigen bevolking. Daarvoor is geld nodig, en voor zover er te weinig eigen middelen beschikbaar zijn kan geleend worden. Dat was in het verleden geen probleem.
Een overheid kan niet failliet gaan. Als de inkomsten tegenvallen kan een overheid geld bijdrukken. Althans, dat was zo in het verleden. Sinds de invoering van de euro hebben de eurolanden die mogelijkheid niet meer. Maar ze geven wel zelfstandig geld uit. Soms teveel. Soms zoveel dat geldverstrekkers bang worden en steeds hogere rentes gaan vragen. En op een bepaald moment kan die rente zo hoog worden, dat de lening in redelijkheid niet meer terug betaald kan worden.
Onze politici laten ons denken dat de eurocrisis een schuldencrisis is. Te makkelijk geven ze 'Griekenland', 'Italië', en nog een aantal andere landen de schuld. Ze wassen hun handen in onschuld. Maar in feite zijn zij zelf de oorzaak. Zij hebben de euro ingevoerd, zonder de zaken goed te regelen. Het fundametele probleem is dat elk systeem zichzelf moet handhaven. Dat geldt ook voor landen.
Zoals vaak, werd bij de invoering van de euro te weinig rekening gehouden met systeemeisen en met de systeem-wetmatigheden. Mavo-niveau kennis van de systeemtheorie is voldoende om dit soort fouten te voorkomen. De politici maakten de fout dat ze van de eurozone geen 'systeem' gemaakt hebben. Dat was onvergeeflijk nalatig. In een systeem vormen de onderdelen samen een eenheid, ze werken samen en leveren een bijdrage aan het voortbestaan van het geheel. Dat had voor de invoering goed geregeld moeten zijn. Door het ontbreken konden de verschillende overheden uitgeven wat ze wilden.
Elk levensvatbaar systeem bevat een zelfregulerend mechanisme dat zorgt voor aanpassing aan veranderende omstandigheden en bijsturing van een disfunctionerend onderdeel. Is dat niet het geval, dan treedt vroeg of laat entropie op: verval.
|