Zelfbewust doen
Op het driedimensionale niveau staat het doen op de voorgrond. Je bent niet de slaaf van je instincten en emoties, maar kunt kiezen wat je wel en niet doet. Je verstand is de baas en daarom ben je verantwoordelijk voor wat je doet.
Basisbehoeften
Gedrag komt voort uit een drijfveer. Die drijfveer kan bewust of onbewust zijn. Drijfveren die onbewust aanzetten tot gedrag, zoals instincten, emoties en behoeften, zijn van tweedimensionale aard. Behoeften kunnen per individu verschillen en zijn afhankelijk van leeftijd, geslacht, ontwikkeling, culturele omgeving, enzovoort. Sommige behoeften gelden voor iedereen. Dat zijn de basisbehoeften. Als die niet bevredigd worden is zelfhandhaving onmogelijk.
Zelfhandhaving
Zelfhandhaving is de hoofdzorg van elk open systeem. Voor een succesvolle zelfhandhaving zijn twee zaken belangrijk: je moet er toe in staat zijn en je moet het goed doen.
Of je er toe in staat bent is afhankelijk van je omgeving. Als je in een omgeving leeft waarin de voorzieningen niet aanwezig zijn om in je basisbehoeften te voorzien, dan zal zelfhandhaving niet lukken.
Als die voorzieningen er wel zijn maar je maakt er geen gebruik van of een verkeerd gebruik, ook dan zal van zelfhandhaving weinig terecht komen.
Welke behoeften bevredigd moeten worden om jezelf te handhaven, is afhankelijk van wat je onder 'het zelf' verstaat. Ik versta eronder: 'iets' dat een menswaardig bestaan kan leiden. Wat 'een menswaardig bestaan' is, daarover wordt verschillend gedacht, en het verschilt per land en cultuur. Mensen die in onvoldoende mate een menswaardig bestaan kunnen leiden omdat ze niet voldoende in hun behoeften kunnen voorzien, leven 'in armoede' en zijn 'arm'.
Behoeftenhiërarchie
Als het om behoeften gaat volg ik Maslow. Hij ontwierp een behoeftenhiërarchie:
1. Fysieke behoeften (eten, drinken, kleding, onderdak)
2. Veiligheid (ontbreken van onderlinge strijd)
3. Sociale behoeften (er bij horen, intimiteit)
4. Erkenning (status, macht en invloed, betekenis hebben).
5. Zelfactualisatie (een prestatie leveren, onbaatzuchtigheid, wereldburgerschap)
6. Transcendentale behoeften
Een hogere behoefte wordt pas nagestreefd als aan de lagere enigszins voldaan is.
Een behoefte is een drijfveer, je hebt de natuurlijke neiging om die te bevredigen. Daarvoor moet je handelend optreden. De mogelijkheid - om in je behoeften te voorzien - is niet voldoende: je moet het ook goed doen. Je moet op de juiste manier van de voorzieningen gebruik maken. Als er wel voldoende voedsel is, maar je eet het niet op, dan is de aanwezigheid ervan niet voldoende om jezelf te handhaven.
In armoede leven
Je leeft in armoede als je niet in staat bent om, met name de lagere, behoeften te bevredigen. De keuzevrijheid om je eigen gedrag te bepalen is gering als je in armoede leeft, want al je aandacht en kracht wordt opgeslurpt door de strijd om het dagelijkse bestaan.
Naarmate je in een omgeving leeft waarin het beter mogelijk is om de eerste vier niveaus van de behoeftenhiërarchie te bevredigen, ben je beter in staat om op driedimensionaal niveau te leven. Je bent dan beter in staat om een menswaardig bestaan te leven als de lagere behoeften bevredigd zijn.
'Nee' zeggen
Er zijn overigens meer drijfveren die mede bepalend zijn voor succesvol gedrag. Een motiverende werking gaat ook uit van straf, beloning, plezier, gewoonte, een zelfbepaalde waarde.
Emoties op zich zijn geen drijfveer, maar als ze gekoppeld zijn aan een bepaald beeld, dan kan het tot gevolg hebben dat een situatie wordt nagestreefd of vermeden. Emoties zijn van het tweedimensionale niveau. Kunnen kiezen is driedimensionaal. Dit houdt in dat je "nee" kunt zeggen tegen een bevrediging. Je bent geen slaaf van je emoties of van je behoeften. De uiterste vorm is euthanasie.