Je suis en terrasse
De aanslagen in Parijs lieten me niet los. Wat beweegt mensen om zoiets te doen? Hoe moet je als maatschappij hierop reageren? Ik probeer te begrijpen wat er gebeurd is en vraag me af hoe er op te reageren. De emotionele reacties op de gebeurtenissen begrijp ik wel, de reacties van overheidswege begrijp ik minder.
Complex netwerk
Ik ga er van uit dat de terroristen lid waren van een 'cel' in een 'complex netwerk'. Die cellen streven eenzelfde doel na.
Complexe netwerken zijn moeilijk te bestrijden. Als een cel uitgeschakeld wordt is dat niet erg, want er blijven er genoeg over. Een geslaagde terroristische actie is een voorbeeld voor andere cellen.
De cellen kunnen overigens wel informatie uitwisselen, het is zelfs mogelijk dat soms opdrachten vanuit een centrale leiding gegeven worden. In die zin kan de Parijse aanslag ook een vergeldingsactie zijn voor de bombardementen in Syrië en Irak.
Twee fronten
Er wordt op twee fronten gestreden. In Irak, Syrië, Libië en Nigeria is grondgebied bezet. In Irak bevindt zich de centrale leiding. Een ander front is een wereldwijd complex netwerk. Het doel van beide fronten is de vestiging van het kalifaat Islamitische Staat, eventueel met geweld.
Voor de leden van de cellen van het netwerk gaat het niet om het veroveren van grondgebied maar om het veroveren van de geest van zo veel mogelijk mensen. Het netwerk moet zo groot mogelijk worden. Bij het veroveren van grondgebied gaat het om totaal iets anders dan bij het veroveren van medestanders. De reactie op de aanslagen moet daarop aangepast zijn.
Het onderscheid tussen de fronten is van dimensionale aard. Grondgebied veroveren is tweedimensionaal, het veroveren van de geesten van mensen is driedimensionaal. De terroristen probeerden echter een bijdrage te leveren door het gebruik van een tweedimensionaal middel (geweld). Dat lukt niet, want mensen overtuigen van een ideologie kan alleen op grond van argumenten.
Een staat kan overigens wel in stand gehouden worden door geweld. Door onderdrukking maak je dan mensen tot slaaf.
Kalifaat
Voor de leiding van IS gaat het niet om een driedimensionale kwestie. Voor hen gaat het om de wereldwijde vestiging van een kalifaat en de uitbreiding van hun macht over een grondgebied. Het vestigen van een kalifaat is ééndimensionaal, want het tolereert alleen de eigen wetgeving. Het kalifaat IS heeft dus voor de leiding niets te maken met een driedimensionaal menswaardig doel. Het gaat hen alleen om hun eigen machtspositie, ook al denken ze wellicht dat dit ook het beste is voor de mensen waarover ze regeren.
Tunnelvisie
Bij de leden van een cel overheerst de eerste dimensie. Hun tunnelvisie laat alleen het domweg uitvoeren van voorschriften toe. Ogenschijnlijk hebben ze voor die voorschriften gekozen, maar feitelijk is dat een overgave die geen vrije wil meer toelaat.
Weerstand tegen derdedimensie
Een IS-er zegt: "Mensen hebben niets te kiezen". Je kunt de activiteiten van IS, en van gelijksoortige bewegingen, zien als een weerstand tegen een opkomende derde dimensie. In de derde dimensie is niet langer één waarheid nastrevenswaardig, maar is elk individu verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag, op grond van bewuste en in vrijheid gekozen inzichten. Essentieel voor de derde dimensie is dat die vrije keuze gezien wordt als een recht voor iedereen, ook al ben je het niet eens met de anders denkende.
In de derde dimensie is gebruikmaking van geweld niet mogelijk, omdat strijd uit elkaar drijft en de derde dimensie juist gericht is op vermindering van spanning.
Crimineel
Wordt het fundamentele recht om driedimensionaal te zijn met geweld geschonden, dan is dat crimineel gedrag en moet als zodanig worden aangepakt.
Terroristen zijn criminelen, net zoals drugshandelaren of leden van een kinderporno website. Ook zij opereren in complexe netwerken.
Voor het bestrijden van criminele organisaties en criminelen hebben we uitstekende, hoewel niet afdoende, tegenorganisaties. Er is geen enkele reden om terroristische cellen anders te benaderen dan welke andere criminele organisatie dan ook. Doe je dat wel, dan zet je het netwerk en hun ideologie alleen maar steviger in het zadel. Wel is het zo dat er wellicht speciale kennis en vaardigheden opgebouwd moeten worden. Maar dat geldt bijvoorbeeld ook voor de cybercriminaliteit.
Fout antwoord
Het antwoord van de Franse en Belgische overheid op de aanslag in Parijs was: een Franse oorlogsverklaring en rupsvoertuigen in de straten van Brussel. Dat betekent dat ze meegingen in het tweedimensionale spel van proberen de tegenstander uit te schakelen. Waar het gaat om het heroveren of verdedigen van grondgebied hebben ze geen andere keuze, maar dat was in Parijs niet aan de orde. Wel reageren met een oorlogsverklaring of met tanks in de straten is niet-effectief en onaangepast.