Dimensionale maatschappij
De kloof tussen arm en rijk is groeiende. Door de voortgaande robotisering is er in de toekomst steeds minder werk voor de middenklasse. De politiek lijkt het contact met een grote groep burgers verloren te hebben. Het financiële systeem is niet voldoende aangepast. Social media hebben de nieuwsvoorziening van de klassieke media overgenomen. Veranderingen volgen elkaar steeds sneller op. Daar komen bedreigingen bij als de opwarming van de aarde en criminelen die de wereld willen veroveren. Tijd voor iets nieuws.
Informatisering
Na de Franse Revolutie en een Industriële Revolutie zijn we nu bezig met een Informatierevolutie. Die vraagt om een volgende stap in de ontwikkeling van het samengaan van mensen. Dit kan op eenzelfde manier als bij de vorige revoluties: die begonnen ergens (Frankrijk, Engeland) en breidden zich uit als een olievlek. Wellicht is die volgende stap al gaande. Bijvoorbeeld in Denemarken, dat een aantal ideeën aan het verwerkelijken is op milieugebied. Of in Noorwegen, dat experimenteert met een basisinkomen voor iedereen.
Samen
Mensen zijn sociale wezens, als eenling kunnen we onszelf niet handhaven. Een in de mens ingebakken sociaal contract zorgt er voor dat we een wereld opbouwen die zo gunstig mogelijk voor onszelf en voor onze kinderen is. We weten dat we afhankelijk van elkaar zijn. Door samen te werken en verstandige structuren op te bouwen is de huidige werkelijkheid ontstaan. Die werkelijkheid is in ontwikkeling. Ik denk dat de volgende stap een verdere ontwikkeling volgens dit dimensionale model moet zijn.
Overheid
De komende tijd zal de wereld nog opgedeeld zijn in landen. Aan 'het samen' wordt per land gestalte gegeven door een overheid. Voor het gemak laat ik clusters als 'Europa' even buiten beschouwing. Een overheid heeft, in het belang van alle burgers, een aantal taken te verrichten. Ik noem er enkele: de uitvoering van democratisch genomen besluiten, rechtsvorming en rechtshandhaving, het beheersen van de inkomensverdeling, het reguleren van de markt, de zorg voor orde, veiligheid, gezondheid, onderwijs, innovatie, infrastructuur, belastingen innen en het aangaan van samenwerkingsverbanden met andere landen.
Kantelpunten
Een ander woord voor 'het samen' is: 'de maatschappij'. De overheid is daarvan een onderdeel. Voor de burger is belangrijk in hoeverre de maatschappij hem in staat stelt in zijn behoeften te voorzien. Daarbij gelden drie kantelpunten die we af kunnen leiden van het dimensionale model.
Het eerste kantelpunt is de omslag tussen de eerste en tweede dimensie. Die omslag betreft de overgang van het kunnen beschikken over minimale voorzieningen en het hebben van een ruimere keuze waarvan je gebruik kunt maken.
Het tweede kantelpunt is de omslag van het gestalte geven aan je bestaan, naar het volgens eigen keuze betekenisvol zijn, voor jezelf en voor anderen.
Het derde kantelpunt heeft te maken met de vrijheid van iedereen om te denken en te geloven wat hij wil.
Bij alle kantelpunten geldt dat de overgang naar een andere dimensie op geen enkele manier de andere dimensies in de weg mag staan. Het recht van de één is het recht van iedereen, waarbij elk recht ondergeschikt is aan het landelijk geldende recht.
Eerste dimensie - convergentie
De overheid (lees samenleving) heeft de volle verantwoordelijkheid voor het onvoorwaardelijk beschikbaar stellen van basisvoorzieningen voor alle burgers. Sommige mensen hebben beperkte mogelijkheden. Dat kan allerlei oorzaken hebben. De basisvoorzieningen moeten voor alle burgers zonder belemmering toegankelijk zijn.
Tweede dimensie - divergentie
Doordat iedereen in zijn onderhoud kan voorzien, ontstaat de mogelijkheid van diversificatie. Mensen mogen van elkaar verschillen. De overheid stuurt hierin zo min mogelijk. Dit maakt een pluriforme samenleving mogelijk die snel op veranderingen kan inspelen. Bedreigingen worden als een kans gezien en het is ieders persoonlijke verantwoordelijkheid om gestalte te geven aan de omgeving waarin hij leeft.
Derde dimensie - emergentie
Doordat het gebruik van maatschappelijke voorzieningen, maar ook de orde en de veiligheid, goed geregeld zijn, ontstaan keuzemogelijkheden. Creativiteit overstijgt het vasthouden aan wat verouderd is. Je kunt samenwerken met anderen om boven het niveau van eigenbelang uit te stijgen. Je hebt een ethisch bewustzijn. Je kunt accepteren dat anderen anders zijn, cultuurverschillen accepteren, anderen belangeloos bijstaan, meebouwen aan een mooie samenleving...
Vierde dimensie
Over deze dimensie is niet veel te zeggen, omdat het hier om iets puur persoonlijks gaat. De vierde dimensie werpt mogelijk zijn schaduw vooruit in een geloofsovertuiging. Of in het juist niet-hebben hiervan. Een geloofsovertuiging kan overigens ook een eendimensionale verstarring zijn.
Evolutie
Het dimensionale model is een evolutietheorie. Revoluties kunnen een onderdeel zijn. Het model is zowel toepasbaar op individuen als op de maatschappij. De maatschappelijke ontwikkeling is op de ene plek op aarde verder dan op een andere. Sommige gemeenschappen stijgen niet boven de eerste dimensie uit. Andere zijn verder in hun ontwikkeling. Dit zegt niets over individuele niveaus, want in een primitieve samenleving kunnen hoog ontwikkelde personen leven.
Het volledig ontwikkeld zijn van een dimensie is geen voorwaarde voor het bestaan van een hogere dimensie. Zo is de eerste dimensie in de Nederlandse samenleving nog niet volledig gerealiseerd. Er zijn immers nog steeds mensen die in armoede leven, ook volgens onze eigen overheid.
Hetzelfde geldt voor de tweede dimensie. De overheid is nog niet in staat volledige veiligheid te garanderen, zowel nationaal als internationaal. Dit is wat moeilijker te realiseren.
Op het driedimensionale niveau weten we nog steeds niet iedereen te accepteren en niemand buiten te sluiten.
Eerste stap
Het eendimensionale niveau is het meest belangrijk: het vormt een fundament voor de andere. Om dit te verbeteren is verdergaande driedimensionale solidariteit nodig. Zo hebben alle dimensies met elkaar te maken en zijn van elkaar afhankelijk.