Armoede is omgeving
Bij armoedebestrijding gaat het niet om hulp aan individuen, maar om verbetering van de omgeving waarin mensen leven. Mensen kunnen goed of verkeerd gebruik maken van die omgeving. Maar vooral: die omgeving moet zodanig in elkaar steken dat een menswaardig bestaan mogelijk is.
Is armoede een kenmerkvan individuen? Je hoort wel eens zeggen: "Er zijn arme en rijke mensen". Net zoals er blanke en gekleurde mensen zijn, of gezonde en ongezonde, mannen en vrouwen. Op zich is daar niet veel tegenin te brengen. Het is een kwestie van definitie. Maar in het geval van armoede kan het je op het verkeerde been zetten.
Elke samenleving heeft succesvolle en minder succesvolle burgers. In onze moderne samenleving vertalen we dat in economische termen: iemand is succesvol als hij veel geld verdient. Dan zijn er dus per definitie ook mensen die minder te besteden hebben. Zo kent elke samenleving 'rijken' en 'armen', en een geleidelijke overgang tussen beide.Op de groepering 'armen' is het begrip 'relatieve armoede' van toepassing. Het te-besteden-inkomen ligt dan onder een bepaalde grens. In sommige landen is een deel van de armen ook nog eens 'absoluut arm'.
'Arm zijn' is geen vanzelfsprekendheid. Net zoals 'ziek zijn' dat niet is. Wil je het bestrijden, dan is het belangrijk om de oorzaak te kennen.
Het is een misverstand om te denken dat armoede een individuele eigenschap is: de een is intelligenter dan de ander; de een is handiger dan de ander. Het slimmer en handiger zijn klopt wel, maar is niet de hoofdzaak voor het succesvol zijn. Ik ken zeer intelligente mensen die afhankelijk zijn van wat ze van een voedselbank krijgen. In Nepal wonen mensen die uitermate handig zijn, maar niet in staat zijn schoolgeld voor hun kinderen te betalen.
De belangrijkste factor voor succes en welvaart is de omgeving waarin je opgroeit en leeft. Als je, zoals sommige kinderen in Nepal, niet naar school gaat, dan is de kans op een succesvolle carrière nihil. Dat ligt niet aan die kinderen, maar aan de omgeving die hen onvoldoende mogelijkheden biedt.
De omgeving waarin we leven is een door ons, mensen, gemaakte omgeving. Er zijn plaatselijke verschillen, maar er zijn geen mensen die niet in een door mensen gemaakte omgeving leven. Zelfs het gezin dat ik aantrof in Nepal. Ze woonden in een boomhut. Of de inwoners van het dorp op de bergrug. Ze leven in een door mensen gemaakte omgeving: ze maakten hun huizen zelf. Het volk waar ze deel van uitmaakten bouwde in de loop der eeuwen tradities en gewoonten op die hen nu in staat stelt te overleven.
Iedereen is afhankelijk van de omgeving waarin geleefd wordt en moet het er mee doen. Maar omdat het - voor een deel - een door mensen gemaakte omgeving is, kan die omgeving ook béter gemaakt worden. Veranderen is mogelijk. 'Beter' wil zeggen: meer voldoen aan de wensen van de mensen die er wonen.
Armoede is: niet de mogelijkheid hebben menswaardig te leven. Als individu moet je in je behoeften kunnen voorzien. Die zijn voor iedereen anders. Om je behoeften te kunnen bevredigen moet je daartoe de mogelijkheid hebben. Dat wil zeggen: de benodigde voorzieningen moeten aanwezig zijn. Is dat in onvoldoende mate het geval, dan is er sprake van 'armoede'. Praten over 'armoede' is praten over een 'omgeving'.